10 mar

Dieta w niedoczynności tarczycy – co jeść, a czego unikać?

Niedoczynność tarczycy to zaburzenie, w którego przebiegu przywołany organ produkuje zbyt małe ilości hormonów, a mianowicie hormonu T4 (tyroksyny) oraz T3 (trójjodotyroniny). Odpowiadają one za wiele ważnych funkcji w organizmie – jak choćby za termoregulację ciała (dlatego osobom z niedoczynnością tarczycy może być stale zimno), a także za prawidłowy metabolizm. To właśnie zbyt mała ilość hormonów T4 i T3 nie pozwala pacjentom z niedoczynnością tarczycy tracić na wadze, bądź utrzymywać ją na stałym poziomie. W ich wypadku zrzucenie każdego kilograma jest znacznie większym wyzwaniem, niż w przypadku osób całkowicie zdrowych. Nie oznacza to jednak, że nic nie da się zrobić – jest wręcz przeciwnie. Dieta w niedoczynności tarczycy powinna skupiać się przede wszystkim na dostarczeniu do organizmu takich substancji, które wspomogą pracę tarczycy – w tym, między innymi – regulację przemiany materii.

Co jeść przy niedoczynności tarczycy?

Odpowiedź na to, co jeść przy niedoczynności tarczycy, jest dość prosta. Dietetycy są bowiem zgodni – osoby cierpiące z powodu niedoczynności powinny starać się dostarczać do organizmu takie składniki, które szczególnie dobrze wpływają na funkcjonowanie tarczycy. Są to przede wszystkim: selen (przejście z hormonu T4 do T3, czyli „odkodowanie”, wymaga udziału selenu), jod (hormony T3 i T4 zawierają w swojej cząsteczce ten pierwiastek), żelazo (enzym biorący udział w syntezie hormonów tarczycy – TPO – zawiera w swojej cząsteczce żelazo) oraz cynk (jego niedobór zaburza bowiem wiązanie hormonu T3). W jakich produktach spożywczych są obecne?

• Selen można znaleźć w wielu produktach, wpisujących się w tak zwaną „dietę śródziemnomorską”, uznaną za jedną z najzdrowszych diet na świecie. Bogatym źródłem tego pierwiastka są: produkty zbożowe (pełnoziarniste), orzechy brazylijskie, ryby, nasiona roślin strączkowych, a także grzyby, mięso z indyka i wołowina.
• Jod znajduje się przede wszystkim w soli kuchennej i właśnie w wyniku procesu jodowania soli dodawanej do codziennego jadłospisu nie jest konieczna jego zewnętrzna suplementacja. Produkty bogate w jod (naturalnie) to przede wszystkim ryby morskie, a także owoce morza (zwłaszcza ostrygi i małże).
• Najlepszym źródłem żelaza w diecie są przede wszystkim produkty odzwierzęce, a wśród nich: podroby (zwłaszcza wątróbka), ryby czy żółtka jaj. Wegetarianie i weganie nie muszą się jednak martwić – dla nich źródłem żelaza mogą być otręby i zarodki pszenne, warzywa (szpinak, groszek zielony, bób, buraki, pietruszka, botwinka) oraz owoce (porzeczki, poziomki, maliny, awokado).
• Dobre źródło cynku to mięso, jajka oraz ostrygi, a oprócz tego różnego rodzaju nasiona i pestki (pestki dyni, nasiona słonecznika, orzechy włoskie, nasiona lnu i inne).

Oprócz produktów zawierających wyżej wymienione pierwiastki, na diecie w niedoczynności tarczycy warto sięgać także po produkty bogate w witaminę D3, która reguluje funkcję wydzielniczą tarczycy. Jest ona obecna przede wszystkim w tranie oraz w tłustych rybach morskich.

Czego nie jeść przy niedoczynności tarczycy?

Niestety, wśród naturalnych produktów spożywczych dostępnych na rynku „od ręki” istnieją takie, które niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie i stan tarczycy. Czego więc unikać w diecie przy niedoczynności?

• Przy problemach z tarczycą należy unikać… warzyw z rodziny krzyżowych, a mianowicie: kapusty, rzepy, kalarepy, brukselki czy jarmużu. Niektórzy mogą dziwić się temu zaleceniu – przecież warzywa są zdrowe i niskokaloryczne, więc w teorii ich obecność w diecie powinna być pożądana. Nie chodzi tu jednak o dietę osób cierpiących na niedoczynność tarczycy, ponieważ warzywa z rodziny krzyżowych zawierają pewne związki określane jako goitrogeny (czasem nazywane także substancjami wolotwórczymi). Zmniejszają one wchłanialność jodu w organizmie, czym – pośrednio – przyczyniają się do rozrostu gruczołu tarczycy (mówimy wówczas o pojawieniu się woli przytarczycowych). Warto więc usunąć wszystkie wyżej wymienione warzywa ze swojego codziennego jadłospisu.
• Osobom z niedoczynnością tarczycy nie zaleca się również spożywania soi i produktów wytworzonych na jej bazie. Zawiera ona bowiem konkretne flawonoidy (genisteinę i daidzeinę, hamujące aktywność tarczycy).

Oprócz rezygnacji z warzyw z rodziny krzyżowych oraz z soi warto, by pacjenci z niedoczynnością tarczycy zrezygnowali również ze spożywania dań wysoko przetworzonych. Mowa tu przede wszystkim o gotowych potrawach do odgrzania, ale również o złej jakości wędlinach, serach, przekąskach czy słodyczach. Po pierwsze, takie potrawy utrudniają kontrolę przyjmowanych składników odżywczych, a po drugie przyczyniają się do nagłych „skoków” insuliny we krwi, o czym wspominamy poniżej.

Jak schudnąć przy niedoczynności tarczycy?

Bardzo często zdarza się, że pacjenci z niedoczynnością tarczycy odczuwają trudny do pohamowania głód. Ponieważ zaburzenie to często łączy się z insulinoopornością (niską wrażliwością tkanek na insulinę, powiązaną z częstymi napadami głodu), a dodatkowo funkcje tarczycy „aktywowane” są poprzez dostarczanie do organizmu paliwa w postaci jedzenia, istotnym jest nie tylko to, co pacjent spożywa, ale również to, w jaki sposób to robi. Aby metabolizm pracował sprawnie, przy niedoczynności tarczycy zaleca się zjadanie 5 posiłków dziennie, w 2-3 godzinnych odstępach czasowych, w proporcji 3:2 (3 większe danie i 2 przekąski – zwykle jest to drugie śniadanie oraz podwieczorek). W ten sposób utrzymuje się poziom insuliny na wyrównanym poziomie, co prowadzi do ograniczenia chęci podjadania. Warto także dodać, że osoby z niedoczynnością tarczycy powinny starać się, by ich posiłki miały niski indeks glikemiczny – to także zapobiega nagłym wyrzutom, a następnie gwałtownym spadkom insuliny we krwi.

Drugą istotną informacją jest fakt, że u pacjentów chorujących na niedoczynność tarczycy, poziom metabolizmu spada o nawet 30% w stosunku do okresu, w którym tarczyca funkcjonowała u nich prawidłowo. Z tego względu niezbędne mogą okazać się diety oparte nie tylko na produktach wspierających funkcjonowanie omawianego gruczołu, ale również na deficycie kalorycznym. Z uwagi na obniżenie aktywności metabolicznej, deficyt nie będzie jednak obliczany tak, jak u osób zdrowych, chcących zredukować masę ciała. W diecie będzie trzeba „obciąć” nieco więcej kalorii, by osiągnąć rezultat utraty zbędnych kilogramów.

Ostatni aspekt, który nie tylko utrudnia odchudzanie przy niedoczynności tarczycy, ale dodatkowo powoduje dyskomfort, to zaparcia. Zdarzają się one u takich pacjentów częściej, ponieważ wraz ze spadkiem metabolizmu osłabiona zostaje również perystaltyka jelit. Tutaj rozwiązaniem będzie picie dużych ilości wody (co pomaga w pozbyciu się obrzęków twarzy czy stóp, charakterystycznych dla niedoczynności tarczycy), a także spożywanie produktów pełnoziarnistych, bogatych w błonnik.

Podsumowując

Niedoczynność tarczycy z całą pewnością jest zaburzeniem, które utrudnia utrzymanie prawidłowej masy ciała, a także znacząco wpływa na proces redukcji kilogramów. Na szczęście odchudzanie nie jest w tym przypadku niemożliwe – wystarczy trzymać się kilku konkretnych zasad. Przede wszystkim należy skupić się na dostarczaniu do organizmu (wraz z pożywieniem) pierwiastków kluczowych dla funkcjonowania tarczycy, takich jak jod, selen, żelazo i cynk. Oprócz tego warto ograniczyć przyjmowanie produktów negatywnie wpływających na pracę tego gruczołu. W komponowaniu posiłków i jadłospisu trzeba wziąć pod uwagę indeks glikemiczny, częstotliwość spożywania dań, a także deficyt kaloryczny oraz podaż błonnika – wszystko po to, aby uwrażliwić komórki ciała na insulinę, ograniczyć napady głodu oraz przyspieszyć metabolizm.